مراقبت از زخم دهان در بیمارانی که شیمی درمانی می شوند
زخم‌های دهانی ناشی از شیمی‌درمانی، نتیجه ترکیبی از آسیب مستقیم سلولی، کاهش ایمنی بدن، خشکی دهان و افزایش رشد میکروب‌های دهانی هستند. تشخیص زودهنگام و مراقبت تخصصی توسط پرستاران آگاه و آموزش‌دیده همچون تیم حرفه‌ای مرکز خدمات درمانی و پرستاری رایبد نقش بسیار مهمی در پیشگیری و کاهش شدت این زخم‌ها دارد. برای استفاده از خدمات مربوط به مراقبت از زخم دهان در بیمارانی که شیمی درمانی می شوند به وب سایت رایبد مراجعه کنید و یا با شماره تلفن های 02146291209 – 02122042881 یا 09910611272 تماس بگیرید.
علائم زخم‌های دهانی در بیماران شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان سرطان‌هاست که با هدف نابودی سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. این درمان، گرچه در کنترل و مهار بیماری بسیار مؤثر است، اما می‌تواند عوارض جانبی متعددی را برای بیمار ایجاد کند. یکی از رایج‌ترین و آزاردهنده‌ترین این عوارض، زخم‌های دهانی (موکوزیت) است که در اثر آسیب به سلول‌های مخاط دهان ایجاد می‌شود و باعث درد، سوزش، التهاب، اختلال در خوردن و حتی افزایش ریسک عفونت می‌گردد. علائم رایج موکوزیت دهانی عبارتند از:
- قرمزی و التهاب لثه و زبان
- درد و سوزش در دهان
- ایجاد زخم‌های باز یا تاول
- خشکی شدید دهان
- دشواری در خوردن، نوشیدن و صحبت کردن
- افزایش احتمال عفونت‌های قارچی یا باکتریایی دهان
دلایل ایجاد زخم های دهانی
زخم‌های دهانی (موکوزیت دهانی) یکی از عوارض شایع و آزاردهنده شیمی‌درمانی هستند. این زخم‌ها معمولاً چند روز پس از شروع درمان ظاهر می‌شوند و می‌توانند خوردن، نوشیدن و حتی صحبت کردن را برای بیمار دشوار کنند. دلایل ایجاد این زخم‌ها به‌طور خلاصه به شرح زیر است:
آسیب به سلول‌های سریع تقسیم‌شونده مخاط دهان
داروهای شیمی‌درمانی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که سلول‌های سرطانی را که به‌سرعت تقسیم می‌شوند هدف قرار دهند. اما مخاط دهان نیز دارای سلول‌هایی است که با سرعت بالا تکثیر می‌شوند؛ بنابراین، این سلول‌ها نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته و دچار تخریب می‌شوند. این تخریب منجر به التهاب، ترک خوردگی و در نهایت زخم‌های باز می‌شود.
کاهش ایمنی بدن
شیمی‌درمانی باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید و تضعیف سیستم ایمنی می‌شود. این امر موجب می‌شود بدن در برابر عوامل میکروبی طبیعی دهان، مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها، آسیب‌پذیرتر شود و زخم‌های کوچک دهانی سریعاً تبدیل به عفونت‌های شدید شوند. مراقبت از زخم دهان در بیمارانی که شیمی درمانی می شوند باعث بهبود کیفیت زندگی آنها می‌شود.
خشکی دهان (زروستومیا)
برخی داروهای شیمی‌درمانی یا پرتو‌درمانی ناحیه سر و گردن باعث کاهش ترشح بزاق می‌شوند. بزاق نقش مهمی در محافظت از مخاط دهان و شست‌وشوی مواد تحریک‌کننده دارد. در نبود بزاق کافی، مخاط دهان آسیب‌پذیرتر شده و زخم‌های دهانی راحت‌تر ایجاد می‌شوند.
عفونت‌های فرصت‌طلب
در بیماران تحت درمان، احتمال رشد بی‌رویه قارچ‌هایی مانند کاندیدا یا باکتری‌های دهانی افزایش می‌یابد که می‌توانند زخم‌های کوچک را تشدید کرده یا به‌طور مستقیم باعث موکوزیت شوند.
تأثیر مستقیم برخی داروهای خاص
برخی از داروهای شیمی‌درمانی مانند متوترکسات، دوکسوروبیسین، فلورواوراسیل و سیتارابین باعث زخم‌های دهانی می‌شوند. این داروها خاصیت سمی بالایی برای سلول‌های مخاط دارند و در بیماران حساس می‌توانند زخم‌های شدید و گسترده ایجاد کنند.
نحوه مراقبت از زخم دهان در بیمارانی که شیمی درمانی می شوند
مراقبت صحیح و اصولی از این زخم‌ها، هم‌زمان با درمان سرطان، به کاهش درد، تسریع در بهبود و پیشگیری از عفونت‌های ثانویه کمک می‌کند. در این میان، نقش پرستاران متخصص در مراقبت‌های حمایتی بسیار پررنگ است.
مرکز خدمات درمانی رایبد با در اختیار داشتن تیمی از پرستاران مجرب، دندان‌پزشکان مشاور و متخصصان انکولوژی حمایتی، خدماتی هدفمند و علمی را برای کنترل زخم‌های دهانی در بیماران تحت شیمی‌درمانی ارائه می‌دهد. برخی از اقدامات مراقبتی توسط پرستاران مرکز رایبد عبارتند از:
- آموزش به بیمار و خانواده در زمینه رعایت بهداشت دهان و دندان
- استفاده از دهان‌شویه‌های تخصصی بدون الکل، مانند کلرهگزیدین رقیق‌شده، برای ضدعفونی و آرام‌سازی مخاط
- استفاده از ژل‌ها یا اسپری‌های موضعی بی‌حس‌کننده برای کنترل درد در حین غذا خوردن
- مرطوب نگه‌داشتن محیط دهان با استفاده از بزاق مصنوعی یا نوشیدن منظم آب
- تجویز مکمل‌های تغذیه‌ای نرم و غیرتحریک‌کننده برای حفظ تغذیه مناسب راهی برای مراقبت از زخم دهان در بیمارانی که شیمی درمانی می شوند است.
- پایش مداوم زخم‌ها برای جلوگیری از گسترش یا عفونت و ارجاع به متخصص در صورت نیاز
- استفاده از داروهای محافظتی مانند palifermin یا قرص‌های دهانی ضدالتهاب طبق دستور پزشک
مزایای مراقبت در منزل توسط کادر مجرب رایبد
بیماران مبتلا به سرطان معمولاً در دوران شیمی‌درمانی دچار ضعف عمومی و کاهش ایمنی می‌شوند. مراجعه مداوم به مراکز درمانی ممکن است برایشان دشوار و پرخطر باشد. مرکز درمانی شبانه روزی رایبد با ارائه خدمات پرستاری و تخصصی در منزل، این امکان را فراهم کرده است که بیماران بدون ترک محیط آرام خانه، از خدماتی حرفه‌ای و مؤثر بهره‌مند شوند.
پرستاران مرکز رایبد به‌طور ویژه آموزش دیده‌اند تا نشانه‌های هشداردهنده زخم‌های دهانی را تشخیص داده، مراقبت‌های تسکینی را ارائه دهند و در صورت نیاز با پزشکان متخصص مجموعه برای اقدامات درمانی بیشتر هماهنگ شوند. این خدمات به صورت شبانه روزی در تمام نقاط تهران ارائه می‌شود فقط کافی است با شماره‌های 02146291209 – 02122042881 یا 09910611272 تماس بگیرید و یا به وب سایت www://raybod.care مراجعه کنید.