واکسن هاری و گزش حیوانات و مراقبت‌های محل گاز گرفتگی
هاری یک بیماری ویروسی کشنده است که از طریق بزاق حیوان آلوده، به‌وسیله گزش یا گاز گرفتن، وارد بدن انسان میشود. این بیماری در صورت عدم درمان، معمولاً کشنده است. بااین‌حال، پیشگیری به‌موقع با واکسن هاری و مراقبت‌های مناسب پس از گزش می‌تواند جان فرد را نجات دهد. در این مقاله از مرکز مشاوره و خدمات درمانی در منزل رایبد به معرفی بیماری هاری، ضرورت واکسیناسیون و مراقبت‌های بعد از گزش می‌پردازیم.
بیماری هاری چیست؟
هاری (Rabies) یک بیماری ویروسی سیستم عصبی مرکزی است که توسط ویروس هاری ایجاد میشود. این ویروس بیشتر از طریق بزاق حیوانات آلوده (مانند سگ، گربه، خفاش، روباه و راکون) منتقل میشود. دوره کمون بیماری (زمان بین آلودگی تا شروع علائم) معمولاً بین ۲ تا ۸ هفته است، اما می‌تواند کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد. علائم بیماری هاری شامل دو مرحله زیر است:
در مراحل اولیه
- تب، سردرد، ضعف عمومی
- گزگز یا سوزش در محل گزش
در مراحل پیشرفته
- اضطراب، گیجی، رفتارهای غیرعادی
- اسپاسم عضلات، ترس از آب (هیدروفوبیا)
- فلج و در نهایت کما و مرگ
مراقبت‌های پس از گزش و درمان
حیوان گزیدگی موجب بروز عفونت از طریق ویروس هاری و یا با باکتری کزاز میشود؛ بنابراین در صورت بروز این اتفاق باید به مراکز درمانی مراجعه و واکسن کزاز و هاری تزریق نمایید و در صورت نیاز برای جلوگیری از عفونت ناحیه آسیب‌دیده، آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. اما برای رهایی از شر کامل این بیماری باید بعد از تزریق نیز از خودتان مراقبت نمایید. به‌طورکلی بعد از گزیدگی باید کارهای زیر را انجام دهید:
شست‌وشوی صحیح زخم: مهم‌ترین و فوری‌ترین اقدام بعد از گزیدگی این است که برای شستشوی ناحیه آسیب‌دیده از آب و صابون، محلول ید یا الکل استفاده کنید.
پیگیری واکسیناسیون: تزریق منظم دوزهای واکسن طبق جدول مشخص بسیار ضروری است. فراموش نکنید که عدم تکمیل واکسیناسیون، ریسک ابتلا را بالا می‌برد.
بررسی وضعیت حیوان: اگر حیوان خانگی و تحت‌نظر است، باید به مدت ۱۰ روز از نظر علائم هاری بررسی شود. معمولاً در این موارد 3 دوز واکسن هاری باید تزریق شود.
اما اگر حیوان ولگرد یا فرار کرده باشد، فرض بر ناقل بودن آن است و درمان کامل ضروری است. در این وضعیت پنج تا هفت دوز واکسن برای فرد آسیب‌دیده تزریق میشود.
درمان زخم: بررسی برای جلوگیری از عفونت، تتانوس و درمان زخم بسته به‌شدت گزش بستگی دارد. در صورت عفونت، مصرف آنتی‌بیوتیک تجویز میشود.
حفظ آرامش روانی بیمار: آگاهی‌بخشی در مورد بیماری و روند درمان، نقش مهمی در کاهش اضطراب دارد.
نحوه تزریق واکسن هاری
واکسیناسیون هاری بسته به شرایط پیشگیری قبل از مواجهه یا درمان پس از مواجهه متفاوت است:
پیشگیری پیش از مواجهه (Pre-exposure prophylaxis)
به افرادی مانند دامپزشکان، غارنوردان و کارکنان آزمایشگاه یا مسافران مناطق پرخطر که در معرض تماس با حیوانات هستند، توصیه میشود تا قبل از گزیدگی سه دوز واکسن را تزریق نمایند. در این حالت در روزهای اول، هفتم و بیست و یکم یا بیست و هشتم باید واکسن زده شود.
پیشگیری پس از گزش (Post-exposure prophylaxis)
در صورت گزش توسط حیوان مشکوک به هاری، واکسن باید فوراً تزریق شود:
- اگر فرد قبلاً واکسینه نشده: دوز اول ایمونوگلوبولین ضد هاری (HRIG) بلافاصله پس از شستشوی زخم با آب و صابون، در محل زخم تزریق میشود. سپس واکسن در 4 دوز به صورت عضلانی در روز صفر، سوم، هفتم، چهاردهم تزریق میشود.
- اگر فرد قبلاً واکسینه شده: نیازی به ایمونوگلوبولین نیست. فقط 2 دوز واکسن در روز صفر و سوم تزریق میشود
استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی یا ضدعفونی‌کننده‌ها (مانند بتادین) نیز در صورت صلاحدید پزشک، تجویز میشود. در صورت بروز چنین مشکلی می‌توانید با مرکز خدمات بالینی رابید تماس بگیرید. این مرکز انواع خدمات درمانی خود را در تمامی مناطق شهر تهران به‌صورت شبانه‌روزی به افراد نیازمند ارائه می‌دهد.
کلام آخر
هاری بیماری خطرناکی است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند کشنده باشد. آگاهی عمومی، تزریق واکسن هاری و مراقبت سریع پس از گزش می‌تواند از عواقب مرگبار این بیماری پیشگیری کند. این واکسن مؤثر و ایمن است و هیچ‌گاه نباید در تزریق آن تأخیر نمود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری هاری و یا در صورت مواجه با این مشکل می‌توانید با مرکز خدمات درمانی رابید که به‌صورت شبانه‌روزی به ارائه انواع خدمات پزشکی می‌پردازد تماس بگیرید.