بیماری صرع Epilepsy یکی از شایع‌ترین اختلالات مزمن سیستم عصبی است که با تشنج‌های مکرر و غیرقابل پیش‌بینی شناخته می‌شود. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد و به دلایل مختلفی مانند آسیب مغزی، ژنتیک، عفونت یا اختلالات رشد عصبی ایجاد شود. شناخت این بیماری و نحوه مراقبت از فرد مبتلا، نقشی کلیدی در مدیریت صحیح آن دارد. در این مقاله از مرکز مشاوره و خدمات پرستاری رایبد، قصد داریم در مورد مراقبت‌های پزشکی از بیماران صرع صحبت کنیم.
بیماری صرع چیست؟
صرع از دسته بیماریهای اعصاب و روان است که در آن، فعالیت الکتریکی مغز به‌طور ناگهانی و غیرطبیعی تغییر می‌کند. این اختلال باعث بروز تشنج‌های مکرر می‌شود. تشنج می‌تواند از چند ثانیه قطع هوشیاری تا حرکات شدید عضلانی متغیر باشد. علائم بسته به نوع صرع و منطقه درگیر مغز متفاوت است. برخی افراد ممکن است فقط برای چند ثانیه به جایی خیره شوند، در حالی که دیگران ممکن است به‌طور کامل زمین بخورند و دچار لرزش شوند. علت‌های شایع بروز بیماری صرع عبارتند از:
- آسیب‌های هنگام تولد یا زایمان
- ضربه به سر یا تصادف
- تومور یا سکته مغزی
- عفونت‌های مغزی (مثل مننژیت)
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
- تب بالا در کودکان (در موارد خاص)
نحوه تشخیص بیماری صرع
پزشک مغز و اعصاب معمولاً از ترکیبی از روشها برای تشخیص بیماری صرع استفاده می‌کند. برخی از این روشها عبارتند از:
- نوار مغزی ( (EEG برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز
- تصویربرداری مغزی (MRI ) یا (CT scan) برای یافتن آسیب‌های ساختاری
- بررسی شرح‌حال دقیق حملات از خود بیمار یا اطرافیان
مراقبت‌های پزشکی از بیماران صرع
درمان صرع معمولاً با هدف کنترل تشنج‌ها و بهبود کیفیت زندگی بیمار صورت می‌گیرد. مهم‌ترین روش‌های مراقبتی شامل موارد زیر است:
دارو درمانی: داروهای ضدتشنج رایج‌ترین روش کنترل بیماری هستند. داروها باید طبق تجویز پزشک و به‌صورت منظم مصرف شوند. قطع ناگهانی دارو یا تغییر دوز بدون مشورت با پزشک، می‌تواند خطرناک باشد.
جراحی: در بیمارانی که به دارو پاسخ نمی‌دهند، جراحی ممکن است گزینه‌ای باشد. جراح با برداشتن بخشی از بافت مغز که منشأ تشنج است، سعی در کاهش حملات دارد.
تحریک عصب واگ: یکی از مراقبت‌های پزشکی از بیماران صرع تحریک عصب واگ است. در این روش یک دستگاه کوچک در زیر پوست قفسه سینه کاشته می‌شود و با ارسال پالس‌های الکتریکی به مغز، به کاهش شدت و تعداد تشنج‌ها کمک می‌کند.
رژیم غذایی کتوژنیک: رژیم کم‌کربوهیدرات و پرچرب که در برخی بیماران (مخصوصاً کودکان) با صرع مقاوم، می‌تواند حملات را کاهش دهد. اجرای این رژیم باید تحت نظر متخصص تغذیه و پزشک باشد.
پرستاری از بیماران مبتلا به صرع به چه صورت است؟
افرادی که مسئولیت مراقبت از بیماران صرع را برعهده دارند باید دانش، مهارت و آمادگی روانی کافی داشته باشند تا در شرایط مختلف بتوانند به درستی رفتار کنند. در ادامه، مهم‌ترین آگاهی‌ها و توانایی‌های لازم برای پرستاران و خانواده بیماران صرع را بررسی خواهیم کرد:
آگاهی‌های ضروری
آشنایی با صرع و انواع تشنج‌ها مانند تشنج تونیک-کلونیک، غیابی، فوکال و…
آگاهی از دلایل احتمالی تشنج‌ها: خواب ناکافی، استرس، نورهای چشمک‌زن، قطع دارو و…
پیش نشانه ها : شناخت علائم هشدار دهنده شروع تشنج در بیمار
دانش دارویی
- آشنایی بانام داروها، دوزها، زمان مصرف و عوارض احتمالی.
- آگاهی از عوارض قطع ناگهانی داروها
توانایی‌ها و مهارت‌های مراقبتی
پرستار یا مراقب بیمار ضروریست که در زمان بروز تشنج نکات زیر را رعایت نماید:
- آرام ماندن و ایجادمحیطی ایمن برای بیمار.
- قرار دادن جسمی نرم زیر سر بیمار.
- حفظ راه هواییو قرار دادن بیمار به پهلو.
- عدم مداخله فیزیکی شدیدمثل نگه داشتن دست و پا یا گذاشتن چیزی در دهان.
- ثبت مدت زمان تشنج.
- تماس با اورژانس در شرایط خطرناک و تداوم تشنج بعد از 5 دقیقه
نکات مهم مراقبتی در خانه
با مراقبت‌های پزشکی از بیماران صرع، اکثر افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند زندگی طبیعی، شاد و موفقی داشته باشند. نکته مهم، پذیرش بیماری و آموزش صحیح به فرد و خانواده است. حمایت اجتماعی، آگاهی و کنار گذاشتن باورهای غلط می‌تواند به بهبود روحیه بیماران کمک زیادی کند. برخی از نکات مهم مراقبتی از بیماران صرع در منزل عبارتند از:
- پیگیری منظم نوبت‌های پزشک و تست‌ها مانند EEG یا
- کنترل و پیگیریالگوی خواب، تغذیه و وضعیت روانی بیمار.
- تشویق بیمار به داشتنسبک زندگی منظم و کم‌استرس.
- پرهیز از نورهای چشمک‌زن یا محرک‌های صوتی در محیط
- مدیریت استرس و آرام‌سازی روانی بیمار
- پرهیز از فعالیت‌هایی مانند رانندگی یا شنا، بدون اجازه پزشک