سکته مغزی Stroke یکی از بیماری‌های شایع و جدی در میان بزرگسالان است که می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به مغز و اختلال در توانایی‌های حرکتی، گفتاری و شناختی فرد شود. مراقبت صحیح پس از سکته تأثیر مستقیم بر بهبودی و کیفیت زندگی بیمار دارد. در این مقاله از مرکز مشاوره و خدمات پرستاری رایبد، به بررسی جنبه‌های مختلف مراقبت از بیماران سکته مغزی می‌پردازیم.
چگونگی مراقبت از بیماران سکته مغزی
بیماران سکته مغزی نیازمند مراقبت فوری و ویژه هستند. آنها پس از ترخیص از بیمارستان، باید تحت نظر تیم پزشکی، فیزیوتراپ و گفتاردرمان‌گر قرار گیرند. مصرف دقیق داروها، کنترل فشار خون و تغذیه سالم در این دوران بسیار حیاتی است. محیط خانه باید ایمن و بدون مانع باشد تا بیمار زمین نخورد. همچنین، حمایت عاطفی نقش مهمی در بهبود روحیه آنها دارد. صبر، تشویق مداوم و برقراری ارتباط مثبت می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند. افراد خانواده باید آموزش‌های لازم را از متخصصین دریافت کرده و با دقت به نیازهای جسمی و روانی بیمار توجه نمایند. نحوه نگهداری از بیماران سکته مغزی عبارتند از:
آگاهی از نوع و شدت سکته
اولین گام برای مراقبت مؤثر، آگاهی از نوع سکته مغزی است. سکته‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
- ایسکمیک: ناشی از انسداد عروق مغزی که شایع‌ترین نوع سکته است.
- هموراژیک: ناشی از پارگی رگ و خونریزی در مغز
در صورت بروز سکته شدت آسیب بسته به منطقه درگیر مغز متفاوت است و می‌تواند بر توانایی‌های حرکتی، گفتاری، حافظه یا احساسات تأثیر بگذارد. آگاهی از این تفاوت‌ها، مراقبت هدفمند را ممکن می‌سازد.
دارو و پیگیری پزشکی منظم
پس از ترخیص بیمار از بیمارستان، مصرف داروها طبق دستور پزشک اهمیت حیاتی دارد. داروهایی مانند ضد انعقاد خون، داروهای کنترل فشار خون، کلسترول یا قند خون باید دقیقاً طبق برنامه مصرف شوند. پیگیری‌های دوره‌ای با پزشک، بررسی‌های آزمایشگاهی، کنترل فشار خون و قند، و پایش وضعیت عصبی بیمار از مراحل اساسی مراقبت از بیمار هستند.
توان‌بخشی و فیزیوتراپی
توان‌بخشی اغلب از روزهای اول بعد از سکته آغاز می‌شود. فیزیوتراپی برای بازیابی قدرت عضلانی، تعادل و تحرک اهمیت دارد. گفتاردرمانی برای مراقبت از بیماران سکته مغزی، که مشکل گفتاری یا بلع دارند، ضروری است. کاردرمانی نیز در بهبود مهارت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن، غذا خوردن یا استفاده از دست آسیب‌دیده نقش مهمی دارد.
ادامه توان‌بخشی در خانه یا مراکز تخصصی باید با برنامه‌ریزی منظم انجام شود، زیرا عامل کلیدی در بازگشت استقلال بیمار است.
مراقبت روانی و عاطفی
بسیاری از بیماران پس از سکته دچار افسردگی، اضطراب یا کاهش اعتمادبه‌نفس می‌شوند. حمایت عاطفی از طرف خانواده و دوستان در این دوران بسیار مؤثر است. شنیدن، همدلی، تشویق و پرهیز از سرزنش، به بهبود روان بیمار کمک می‌کند. در موارد شدید، مراجعه به روان‌پزشک یا روان‌شناس ضروری است. داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است بخشی از روند درمان باشند.
اصلاح سبک زندگی و تغذیه مناسب
تغذیه سالم با کاهش چربی، نمک و قند، و افزایش میوه، سبزیجات، غلات کامل و غذاهای کم‌چرب، به بهبود سلامت عمومی بیمار کمک می‌کند. کنترل وزن، ترک سیگار، محدود کردن مصرف الکل و فعالیت بدنی منظم (مطابق با توان بیمار) از عوامل کلیدی در جلوگیری از سکته مجدد هستند.
ایمن‌سازی محیط خانه
برای بیمارانی که دچار ضعف حرکتی یا عدم تعادل هستند، ایمن‌سازی محیط خانه بسیار ضروری است. هدف اصلی از این کار، جلوگیری از زمین‌خوردن و آسیب‌های ثانویه می باشد. مواردی که باید رعایت شوند عبارتند از:
- حذف فرش‌های لغزنده
- نصب دستگیره در حمام و سرویس بهداشتی
- استفاده از کفش مناسب و ضد لغزش
- روشنایی کافی در اتاق‌ها و راهروها
آموزش خانواده و مراقبان
خانواده و پرستاران باید آموزش‌هایی در زمینه مراقبت‌های فیزیکی (مانند جابجایی، تغذیه، بهداشت)، کمک‌های اولیه، و شناخت علائم هشداردهنده سکته مجدد ببینند. آشنایی با علائمی مانند افتادگی صورت، اختلال گفتار، ضعف ناگهانی دست یا پا می‌تواند در واکنش سریع و جلوگیری از آسیب بیشتر نقش نجات‌دهنده‌ای داشته باشد.
مورد آخر : استفاده از ابزارهای کمکی
برای مراقبت از بیماران سکته مغزی استفاده از ویلچر، عصا، واکر، تخت‌های مخصوص و سایر وسایل کمکی بسیار مفید است زیرا این امر استقلال آنها را افزایش داده و از وابستگی بیش از حد به اطرافیان جلوگیری می‌کند. همچنین فناوری‌هایی مانند دستگاه‌های هشداردهنده یا اپلیکیشن‌های یادآور مصرف دارو می‌توانند در بهبود روند مراقبت مؤثر باشند.