پیرگوشی یا کاهش شنوایی مرتبط با سن (Presbycusis)، یکی از رایج‌ترین مشکلات دوران سالمندی است که به تدریج و معمولاً به‌صورت دوطرفه شنوایی فرد را کاهش می‌دهد. این اختلال که معمولاً در سنین بالای ۶۰ سال بروز می‌کند، می‌تواند کیفیت زندگی، ارتباطات اجتماعی و سلامت روان سالمندان را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله از مرکز درمان و پرستاری در منزل رایبد، با شما درباره پیرگوشی چیست؟ علت، علائم و راهکارهای کاهش اثرات آن صحبت خواهیم کرد.
پیرگوشی چیست؟
پیرگوشی نوعی کاهش شنوایی حسی‌عصبی است که به طور تدریجی و مزمن در اثر فرسودگی سیستم شنوایی به ویژه سلول‌های مویی حلزون گوش و عصب شنوایی رخ می‌دهد. این نوع کاهش شنوایی ابتدا در فرکانس‌های بالا (مثلاً صداهای زیر یا حرف “س”) شروع میشود و با گذر زمان به سایر فرکانس‌ها نیز گسترش می‌یابد.
پیرگوشی اغلب به‌آرامی پیشرفت می‌کند، به طوری که افراد ممکن است تا مدت‌ها متوجه کاهش شنوایی خود نشوند. از جمله علائم شایع این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل در شنیدن صداهای زیر مانند صدای کودکان یا صدای زنان
- دشواری در درک مکالمات به‌ویژه در محیط‌های شلوغ یا پر سروصدا
- نیاز به بلندتر کردن صدای تلویزیون یا رادیو
- درخواست مکرر از دیگران برای تکرار صحبت‌هایشان
- شنیدن صدای زنگ یا سوت در گوش (وزوز گوش یا تینیتوس)
- انزوا و کاهش تمایل به برقراری ارتباط اجتماعی
دلایل و عوامل خطر پیرگوشی
علت اصلی پیرگوشی، فرسایش تدریجی ساختارهای ظریف گوش داخلی، به‌ویژه سلول‌های مویی در حلزون گوش است. این فرسایش اغلب ناشی از فرآیند طبیعی پیری است، اما عوامل زیر نیز می‌توانند نقش مهمی در تسریع این روند داشته باشند:
- ژنتیک: سابقه خانوادگی کاهش شنوایی می‌تواند احتمال بروز پیرگوشی را افزایش دهد.
- قرار گرفتن مداوم در معرض صداهای بلند: کار در محیط‌های پر سر و صدا بدون محافظ گوش، استفاده زیاد از هدفون با صدای بالا، یا حضور در کنسرت‌های موسیقی پر صدا، همگی آسیب‌زننده هستند.
- بیماری‌های مزمن: مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های قلبی-عروقی.
- مصرف داروهای سمی برای گوش (اوتوتوکسیک): مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای شیمی‌درمانی و داروهای ضد التهابی.
- سیگار کشیدن و مصرف الکل: این عادت‌ها می‌توانند بر سلامت عروق خونی گوش داخلی تأثیر منفی بگذارند.
تشخیص پیرگوشی
پیرگوشی چیست؟ برای تشخیص پیرگوشی، مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی یا شنوایی‌شناس ضروری است. فرآیند تشخیص شامل:
- شرح حال دقیق شامل سابقه خانوادگی و بررسی علائم
- معاینه گوش برای رد مشکلات دیگر مانند جرم گوش یا عفونت
- شنوایی‌سنجی (Audiometry) برای بررسی میزان و نوع کاهش شنوایی
- تست گفتار در نویز که برای سنجش توانایی درک مکالمه در محیط‌های پر سر و صدا انجام میشود.
درمان و مدیریت پیرگوشی
متأسفانه پیرگوشی قابل درمان قطعی نیست، زیرا ناشی از آسیب‌های غیرقابل برگشت به سلول‌های گوش داخلی است. با این حال، روش‌هایی برای مدیریت و بهبود کیفیت زندگی بیماران وجود دارد:
استفاده از سمعک
مهم‌ترین راهکار برای جبران کم‌شنوایی ناشی از پیرگوشی، استفاده از سمعک‌های دیجیتال پیشرفته است که می‌توانند صداها را به‌طور مؤثری تقویت کنند و به‌ویژه در درک گفتار مفید باشند.
آموزش شنیداری و گفتار درمانی
برخی افراد مسن برای سازگاری با سمعک یا محیط‌های پر سر و صدا به آموزش‌های ویژه نیاز دارند. تمرین‌های شنیداری و گفتاری می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.
وسایل کمکی دیگر
دستگاه‌های تقویت‌کننده تلفن، آلارم‌های نوری، یا ترجمه همزمان متنی برای تلویزیون می‌توانند مفید باشند.
ایمپلنت حلزونی (در موارد شدید)
در افرادی که با سمعک نتیجه مطلوب نمی‌گیرند، جراحی کاشت حلزون گوش می‌تواند گزینه‌ای موثر باشد.
پیشگیری از پیرگوشی
افراد دچار کاهش شنوایی اغلب احساس انزوا، افسردگی، اضطراب و حتی زوال شناختی را تجربه می‌کنند. گرچه نمی‌توان از روند طبیعی پیری جلوگیری کرد، اما با رعایت نکاتی می‌توان از شدت یا سرعت پیشرفت پیرگوشی کاست:
- استفاده از محافظ گوش در محیط‌های پر سر و صدا
- خودداری از استفاده طولانی مدت از هدفون با صدای بلند
- کنترل منظم بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا فشار خون
- پرهیز از مصرف داروهای اوتوتوکسیک بدون تجویز پزشک
- مراجعه دوره‌ای به شنوایی‌شناس مخصوصاً پس از ۶۰ سالگی
سخن آخر
پیرگوشی چیست؟ پیرگوشی یکی از چالش‌های شایع دوران سالمندی است که اگرچه قابل درمان کامل نیست، اما با تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب می‌توان تا حد زیادی از پیامدهای منفی آن جلوگیری کرد. افزایش آگاهی عمومی، آموزش به خانواده‌ها، و حمایت روانی از افراد سالمند نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی آنان دارد. شنوایی خوب، بخشی جدایی‌ناپذیر از تعاملات انسانی است و مراقبت از آن به معنای مراقبت از روابط، ذهن و عزت‌نفس افراد سالمند است.