آسم (Asthma) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن تنفسی است که در اثر التهاب مزمن و تنگی راه‌های هوایی ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً با علائمی مانند تنگی نفس، خس‌خس سینه، سرفه‌های مکرر و احساس فشار در قفسه سینه همراه است. شدت علائم از خفیف تا شدید متغیر است و می‌تواند فعالیت‌های روزمره یا حتی خواب را مختل کند. آسم درمان قطعی ندارد، اما با روش‌های صحیح درمانی می‌توان آن را به‌خوبی کنترل و زندگی سالمی را تجربه کرد. در این مقاله از مرکزخدمات درمانی رایبد شما را با علائم آسم آشنا خواهیم کرد.
آسم چیست؟
به طور معمول هر فرد با هر بار تنفس، هوا را از طریق بینی یا دهان به داخل گلو و مجاری هوایی و در نهایت ریه‌ها وارد می‌کند. مجاری تنفسی بیماران مبتلا به آسم، باریک و متورم می‌شوند و حتی ممکن است مخاط اضافی تولید کند. در چنین وضعیتی تنفس دشوار می‌شود و فرد شروع به سرفه می‌کند.
علائم آسم را بشناسید
نشانه‌های آسم زمانی نمایان می‌شوند که پوشش مجاری تنفسی متورم، عضلات اطراف آنها سفت و مخاط راه‌های هوایی را پر می‌کنند. در این حالت میزان هوای قابل عبور از این مجاری کاهش پیدا می‌کند. این علامت‌ها ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و شدت آن نیز از دوره‌ای به دوره دیگر تغییر کند. مهم‌ترین علائم و نشانه‌های آسم شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس: به‌ویژه در هنگام فعالیت بدنی یا در شب
- خس‌خس سینه: صدای سوت یا ناله هنگام تنفس به‌خصوص در بازدم
- سرفه‌های خشک و مزمن: که معمولاً شب‌ها یا پس از ورزش شدت می‌گیرد
- احساس فشار یا سنگینی در قفسه سینه
- بیدار شدن از خواب در نیمه‌شب به دلیل سرفه یا تنگی نفس
هنوز پزشکان به طور کامل نمی‌دانند که چه عواملی باعث مبتلا شدن افراد به آسم می‌شود، اما احتمال می‌دهند عوامل ژنتیکی و محیطی در آن دخیل باشند. برخی عوامل ممکن است علائم این بیماری را تشدید کنند، مانند:
- گردوغبار، دود سیگار، مواد شیمیایی
- آلودگی هوا
- آلرژی‌ها (گرده، حیوانات خانگی، قارچ)
- عفونت‌های تنفسی (مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا)
- هوای سرد یا خشک
- فعالیت بدنی شدید
- استرس یا هیجان شدید
علل و عوامل خطر آسم
بروز علائم آسم هشداری برای مراقبت شدید از خودتان است. همانطور که گفتیم آسم ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. برخی از عوامل خطرناک که باعث تشدید بیماری آسم می‌شوند عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی آسم یا آلرژی
- قرار گرفتن مکرر در معرض آلرژن‌ها
- مواجهه طولانی‌مدت با محرک‌های تنفسی مانند دود یا مواد شیمیایی
- ابتلا به عفونت‌های تنفسی در دوران کودکی
- چاقی
- زندگی در مناطق شهری با آلودگی زیاد
روش‌های درمان آسم
اگر چند روزی است که مرتباً سرفه می‌کنید و یا خس خس سینه دارید حتماً به پزشک مراجعه کنید. زیرا درمان به موقع آسم می‌تواند از آسیب به ریه‌ها جلوگیری کرده و به بهتر شدن وضعیتتان کمک کند. درمان آسم دو هدف دارد: کنترل التهاب راه‌های هوایی و پیشگیری از حملات تهدیدکننده آسمی. درمان معمولاً شامل دارودرمانی، پرهیز از محرک‌ها و گاهی توان‌بخشی تنفسی است. انواع راه‌های درمان عبارتند از:
۱. داروهای کنترل‌کننده بلندمدت (روزانه)
این داروها که معمولاً روزانه مصرف می‌شوند، برای کنترل التهاب مزمن و پیشگیری از حملات استفاده می‌شوند:
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی: مانند بودزوناید، فلوتیکازون
- داروهای تعدیل‌کننده لوکوترین‌ها: مانند مونته‌لوکاست
- برونکودیلاتورهای طولانی‌اثر: مانند سالمترول (معمولاً با کورتون ترکیب می‌شود)
- داروهای بیولوژیک: در موارد شدید، مانند اومالیزوماب یا مپولیزوماب
۲. داروهای نجات‌بخش (فوری)
این داروها برای تسکین سریع در هنگام حمله آسمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. افرادی که فعالیت‌های ورزشی می‌کنند بنا به توصیه پزشک می‌توانند قبل از ورزش از آنها استفاده کنند.
- برونکودیلاتورهای کوتاه‌اثر مانند سالبوتامول (ونتولین)
- استفاده از دستگاه اسپری یا نبولایزر در مواقع ضروری
درمان‌های مکمل و غیردارویی
- پرهیز از محرک‌ها مانند گردوغبار، دود، هوای سرد یا حیوانات
- کنترل آلرژی‌ها
- آموزش به بیمار درباره استفاده صحیح از اسپری‌ها
- تمرینات تنفسی و یوگا برای افزایش ظرفیت ریه
- واکسیناسیون سالانه (مثلاً برای آنفلوآنزا) جهت کاهش عفونت‌های محرک آسم
نتیجه‌گیری
آسم یک بیماری مزمن تنفسی است که با کنترل و درمان مناسب قابل مدیریت است. شناسایی علائم آسم، درمان دارویی طبق دستور پزشک، پرهیز از عوامل محرک و آموزش‌های لازم به بیمار، کلیدهای کنترل موفق این بیماری هستند. پیگیری منظم و استفاده از برنامه‌های درمانی بلندمدت نقش مهمی در جلوگیری از حملات شدید و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد.