بیماری “زونا” یک عفونت ویروسی است که با بثورات پوستی دردناک و تاول‌های محدود به یک سمت بدن یا صورت شناخته می‌شود. این بیماری توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster Virus) ایجاد می‌شود؛ همان ویروسی که عامل آبله‌مرغان در دوران کودکی است. در ادامه این مقاله از مرکز خدمات درمانی رایبد به بررسی بیماری پوستی زونا و نحوه انتقال آن خواهیم پرداخت.
علت بیماری (زونا)
پس از ابتلا به آبله‌مرغان، ویروس واریسلا زوستر به طور کامل از بدن خارج نمی‌شود بلکه در سلول‌های عصبی بدن به صورت غیرفعال باقی می‌ماند. سال‌ها بعد ممکن است این ویروس دوباره فعال شود و به صورت بیماری زونا (کنار) بروز کند. علت دقیق فعال شدن مجدد ویروس مشخص نیست، اما معمولاً با ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن مرتبط است. عوامل خطر فعال‌سازی ویروس عبارتند از:
- افزایش سن (به‌ویژه بالای ۵۰ سال)
- استرس‌های شدید روانی یا جسمی
- بیماری‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی (مانند ایدز یا سرطان)
- مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی (مثل داروهای شیمی‌درمانی یا کورتون‌ها)
- پیوند اعضا یا مغز استخوان
علائم بیماری زونا چیست؟
یکی از نشانه های بارز زونا پیدایش لکه های قرمز مشابه زخم های آبله مرغان روی پوست و پس از یک هفته هفته، خارش و تاول در این ناحیه است. به طور کلی علائم زونا معمولاً در سه مرحله ظاهر می‌شوند:
مرحله اولیه (قبل از ظهور بثورات)
- درد، سوزش یا خارش در یک ناحیه خاص از بدن
- سردرد، تب خفیف یا احساس خستگی
- حساسیت پوستی در ناحیه درگیر
بثورات پوستی
- ظاهر شدن دانه‌های قرمز و تاول‌های کوچک پر از مایع
- تاول‌ها پس از چند روز خشک شده و به شکل دلمه در می‌آیند
- بیشتر در ناحیه قفسه سینه، شکم، صورت یا کمر دیده می‌شوند
مرحله بهبودی
- دلمه‌ها می‌افتند و ناحیه ممکن است با کمی تغییر رنگ باقی بماند
- در برخی بیماران دردهای عصبی تا ماه‌ها باقی می‌ماند (نورالژی پس از زونا)
- باید بدانید که تاول ها به طور همزمان نمی ترکند و تا بهبودی کامل بیمار، می توانند پایدار بمانند.
بیماری پوستی زونا چگونه منتقل می‌شود؟
بر خلاف آبله‌مرغان، بیماری پوستی زونا به سادگی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. اما اگر فردی که تاکنون آبله‌مرغان نگرفته است، با تاول‌های فعال یک بیمار مبتلا به زونا تماس نزدیک داشته باشد، ممکن است به آبله‌مرغان مبتلا شود، نه به زونا. نکته حائز اهمیت این است که تاول ها در مرحله خشک شدن، ناقل ویروس نیستند. راه‌های انتقال ویروس زنا عبارت است از:
- تماس مستقیم با مایع تاول‌ها
- تماس با لباس، حوله یا اشیایی که آلوده به مایع تاول باشند
- ویروس از طریق سرفه یا عطسه منتقل نمی‌شود مگر در موارد خاص زونا در دهان یا گلو
نکته مهم: فردی که سابقه آبله‌مرغان داشته باشد، با تماس دوباره به زونا مبتلا نمی‌شود مگر این که ویروس در بدن خودش فعال شود.
راه های پیشگیری از زونا
برای کاهش احتمال بروز زونا، بویژه در سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف، واکسن زونا توصیه می‌شود. در حال حاضر دوواکسن زیر برای این بیماری تزریق می شوند:
- واکسن Zostavax: نوع زنده ضعیف‌شده ویروس، معمولاً برای افراد بالای ۵۰ سال
- واکسن Shingrix: واکسن غیرفعال، با اثربخشی بالاتر و ایمنی بیشتر برای افراد مسن
درمان بیماری زونا
درمان زونا معمولاً به منظور کاهش شدت علائم، پیشگیری از عوارض و کاهش مدت بیماری است و تا به امروز هیچ درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده است. با توجه به اینکه این ویروس عفونی است بنابراین شخص باید دوره ای 2 تا 4 هفته را برای بهبودی سپری کند. البته داروهایی تجویز شده باعث کاهش درد و علائم می شوند. داروهای متداول برای زونا شامل موارد زیر می باشند:
- داروهای ضدویروس: مانند آسیکلوویر، فام‌سیکلوویر یا والاسیکلوویر (بهترین تأثیر در ۷۲ ساعت اول پس از شروع تاول‌ها)
- داروهای ضد درد: برای کنترل درد و سوزش
- کرم‌های موضعی: جهت کاهش خارش و ناراحتی پوستی
- در موارد شدید: ممکن است داروهای ضدالتهاب یا مسکن‌های قوی‌تر نیاز باشد
نتیجه‌گیری
بیماری پوستی زونا یک عفونت ویروسی است که با فعال شدن دوباره ویروس آبله‌مرغان در بدن ایجاد می‌شود. اگرچه بیماری مسری شدیدی نیست، اما دردناک بوده و در برخی موارد می‌تواند باعث عوارض طولانی‌مدت شود. شناخت علائم اولیه، مراجعه سریع به پزشک و استفاده از داروهای ضدویروسی در مراحل ابتدایی می‌تواند به کاهش عوارض کمک کند. واکسیناسیون نیز نقش مهمی در پیشگیری از بروز بیماری در افراد مسن و دارای ضعف ایمنی ایفا می‌کند.