خشکی چشم یکی از مشکلات شایع چشمی است که می‌تواند باعث احساس ناراحتی، تحریک، تاری دید و حتی آسیب به قرنیه شود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که چشم‌ها به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کنند یا ترکیب اشک‌ها به گونه‌ای نیست که سطح چشم را به‌درستی مرطوب نگه دارد. در این مقاله از مرکز خدمات درمانی و پرستاری رایبد، شما را با بیماری خشکی چشم چیست؟ و روش های درمان آن آشنا خواهیم کرد.
بیماری خشکی چشم چیست؟
سندروم خشکی چشم Dry Eye Syndrome یکی از انواع رایج از بیماریهای چشمی است که در میان بزرگسالان وکودکان رخ می دهد. این عارضه زمانی که غدد چشمی، اشک بسیار کمی تولید کنند اشک، بسیار سریع تبخیر شود و یا بدن با کمبود ویتامین A مواجه باشد، رخ می دهد. خشکی چشم ممکن است در یک یا دو چشم ایجاد شده و منجر به عفونت شود. علائم خشکی چشم می‌تواند در افراد مختلف به صورت‌های متفاوتی ظاهر شود. شایع‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- احساس سوزش، خارش یا سوزش در چشم‌ها
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
- تاری دید، به‌ویژه در پایان روز یا هنگام استفاده طولانی‌مدت از نمایشگر
- قرمزی چشم
- احساس وجود جسم خارجی یا شن در چشم
- اشک‌ریزی بیش‌ازحد (در پاسخ به تحریک خشکی)
- ناراحتی هنگام استفاده از لنز تماسی
- احساس خستگی چشم بعد از مطالعه یا کار طولانی با کامپیوتر
دلایل ایجاد خشکی چشم
خشکی چشم ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد. برخی از مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
کاهش تولید اشک
در برخی موارد، غدد اشکی چشم به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کنند. این مشکل می‌تواند ناشی از افزایش سن (به‌ویژه در افراد بالای ۵۰ سال)، برخی بیماریهای خودایمنی مانند سندرم شوگرن، آسیب به غدد اشکی بر اثر جراحی چشم یا آسیب‌های فیزیکی اتفاق بیفتد. همچنین مصرف برخی داروها مانند آنتی‌هیستامین‌ها، ضدافسردگی‌ها، داروهای فشار خون یا داروهای ضد اضطراب نیز می تواند از عوامل موثر در ایجاد خشکی چشم باشند.
تبخیر سریع اشک
در مواردی، ترکیب اشک مناسب نیست یا لایه چربی اشک به‌درستی عمل نمی‌کند، و این باعث تبخیر سریع‌تر اشک می‌شود. عوامل مؤثر در بیماری خشکی چشم چیست؟:
- بلفاریت (التهاب پلک‌ها)
- کم‌پلکی یا عدم بستن کامل پلک‌ها
- قرار گرفتن در معرض باد، هوای خشک یا کولر
- استفاده طولانی‌مدت از صفحه نمایش بدون پلک زدن کافی
عوامل محیطی و سبک زندگی
استفاده بیش‌از حد از لنزهای تماسی، مصرف کم آب و کمبود تغذیه مناسب، خواب ناکافی و قرار گرفتن مداوم در فضاهای دارای تهویه خشک از علل اصلی این بیماری است.
روش‌های تشخیص و درمان خشکی چشم
پزشک متخصص چشم برای تشخیص دقیق خشکی چشم ممکن است از روش‌های مانند بررسی علائم و سابقه پزشکی، آزمایش اشک‌شناسی (Schirmer’s test) برای اندازه‌گیری میزان تولید اشک و بررسی زمان تبخیر اشک (TBUT) با استفاده از رنگ فلوروسئین استفاده نماید. همچنین معاینه پلک‌ها و سطح چشم با میکروسکوپ شکاف (slit lamp)نیز می تواند این عارضه را مشخص نماید.
درمان خشکی چشم بسته به شدت و علت آن می‌تواند ساده یا نیازمند مداخلات پزشکی باشد. رایج‌ترین روش‌های درمان عبارت‌اند از:
استفاده از اشک مصنوعی
قطره‌های چشمی روان‌کننده (اشک مصنوعی) یکی از رایج‌ترین درمان‌ها برای تسکین خشکی چشم است. برخی از آن‌ها بدون نگهدارنده (preservative-free) هستند و برای استفاده مکرر مناسب‌ترند.
کمپرس گرم و ماساژ پلک
استفاده از کمپرس گرم بر روی پلک‌ها به باز شدن غدد چربی و کاهش تبخیر اشک کمک می‌کند، به‌ویژه در افرادی که از بلفاریت رنج می‌برند.
تغییر سبک زندگی
- کاهش زمان نگاه به نمایشگر و پلک زدن بیشتر
- استفاده از رطوبت‌ساز در محیط خانه یا محل کار
- نوشیدن آب کافی و داشتن تغذیه سرشار از امگا-۳ (ماهی، گردو، بذر کتان)
داروهای تجویزی
در موارد شدیدتر، چشم‌پزشک ممکن است داروهایی مانند سیکلوسپورین A (Cyclosporine A) یا لفیت‌گرست (Lifitegrast) برای کاهش التهاب غدد اشکی تجویز کند.
بستن موقتی یا دائمی مجاری اشک
راه درمان بیماری خشکی چشم چیست؟ برای جلوگیری از تخلیه سریع اشک از چشم، می‌توان با استفاده از پلاگ‌هایی (plug) که در مجرای اشکی قرار می‌گیرند، میزان اشک موجود در سطح چشم را افزایش داد.
پرهیز از عوامل محرک
- دوری از دود، گرد و غبار و محیط‌های خشک
- اجتناب از استفاده‌ی بی‌رویه از لنز تماسی
- محدود کردن مصرف داروهای مؤثر بر تولید اشک در صورت امکان (با مشورت پزشک)
کلام آخر
خشکی چشم یک مشکل شایع اما قابل کنترل است که در صورت بی‌توجهی، می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تری در سطح چشم منجر شود. شناسایی زودهنگام علائم و پیروی از درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی و بینایی فرد را به‌طرز چشمگیری بهبود بخشد. با تغییرات ساده در سبک زندگی، استفاده از داروها و مراجعه منظم به چشم‌پزشک، می‌توان این مشکل را به‌خوبی مدیریت کرد.