افتادگی رحم یکی از مشکلات شایع در میان زنان، به ویژه در سنین میانسالی و بعد از زایمان‌های متعدد است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که رحم به دلیل ضعف و شل شدن عضلات و بافت‌های نگهدارنده در لگن به سمت پایین و گاهی خارج از واژن کشیده شود. افتادگی رحم می‌تواند باعث ناراحتی، اختلال در زندگی روزمره و در برخی موارد عوارض جدی شود. در این مقاله از مرکز خدمات درمانی رایبد به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان افتادگی رحم می‌پردازیم.
افتادگی رحم چیست؟
افتادگی رحم (Pelvic Organ Prolapse) وضعیتی است که در آن رحم به دلیل ضعف عضلات و رباط‌های لگن، موقعیت طبیعی خود را از دست می‌دهد و به سمت پایین حرکت می‌کند. در موارد شدید، رحم ممکن است تا حدی از واژن بیرون بزند. این وضعیت ممکن است همراه با افتادگی سایر اعضای لگن مانند مثانه (سیستوسل) و راست‌روده (رکتوسل) باشد. افتادگی رحم علل مختلفی دارد که شایع‌ترین آنها عبارتند از:
- زایمان‌های متعدد و سخت: فشار زیاد در هنگام زایمان طبیعی باعث کشیدگی و آسیب عضلات کف لگن می‌شود.
- افزایش سن و یائسگی: کاهش سطح هورمون استروژن باعث ضعف و نازکی بافت‌های نگهدارنده می‌شود.
- فعالیت‌های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین: این موارد فشار زیادی به عضلات لگن وارد می‌کنند.
- چاقی: وزن زیاد بدن فشار بر روی عضلات لگن را افزایش می‌دهد.
- یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع: می‌تواند به عضلات لگن آسیب برساند.
- سرفه‌های مزمن: مانند سرفه در بیماری‌های ریوی که فشار داخلی شکم را زیاد می‌کند.
شناخت این عوامل می‌تواند به پیشگیری بهتر و تشخیص زودهنگام افتادگی رحم کمک کند. در صورت داشتن هر یک از این عوامل، انجام تمرینات تقویتی و مراقبت‌های بهداشتی توصیه می‌شود.
علائم افتادگی رحم
افتادگی عضلات لگنی دارای درجات ختلفی است در برخی مواقع این عارضه بدون علامت خاصی است و مشکل خاصی ایجاد نمی کند. زیرا درصد بالایی از خانم ها بعد از سن پنجاه سالگی درجات خفیفی از این افتادگی را تجربه می‌کنند که نگران کننده نیست. به‌طورکلی علائم افتادگی می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد و پزشک با توجه به آنها روش‌های درمان افتادگی رحم را تجویز می نماید. این علائم عبارتند از:
- احساس فشار یا سنگینی در ناحیه لگن یا واژن
- احساس بیرون‌زدگی یا توده‌ای در واژن
- درد یا ناراحتی در ناحیه کمر و لگن
- مشکلات در دفع ادرار یا مدفوع مانند تکرر، فوریت یا عدم تخلیه کامل
- درد در هنگام رابطه جنسی
- خونریزی یا ترشحات غیرطبیعی واژن
روش‌های درمان افتادگی رحم
چنانچه افتادگی رحم ناکامل باشد و آزار دهنده نباشد می‌توان با تغییر سبک زندگی و انجام ورزش‌های تقویت عضلات لگنی در طی 3 الی 6 ماه این عارضه را کنترل نمود. همچنین بانوانی که در سن یائسگی به سر می‌برند با مصرف داروهای استروژن مبهلی می‌توانند قدرت بافت های حمایت کننده را افزایش دهند. در ادامه روش های درمان افتادگی خفیف و شدید رحم را بررسی خواهیم کرد:
۱. درمان‌های غیرجراحی
- تمرینات کگل (Kegel): تمرینات تقویت عضلات کف لگن که به بهبود حمایت از رحم کمک می‌کنند. این روش مخصوصا در مراحل ابتدایی بسیار مؤثر است.
- تغییر سبک زندگی: کاهش وزن، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین، درمان یبوست و ترک سیگار.
- استفاده از پدهای واژینال (پروس‌تروما): وسیله‌ای پلاستیکی یا سیلیکونی است که داخل واژن قرار می‌گیرد و رحم را در جای خود نگه می‌دارد.
- هورمون درمانی: به ویژه در زنان یائسه، استفاده از استروژن موضعی می‌تواند به بهبود کیفیت بافت‌ها کمک کند.
۲. درمان جراحی
در صورتی که افتادگی شدید باشد و روش‌های غیرجراحی مؤثر واقع نشوند، جراحی توصیه می‌شود. انواع جراحی‌ها شامل:
- بازگرداندن رحم به جایگاه طبیعی و ترمیم بافت‌ها: از طریق واژن یا شکم انجام می‌شود.
- هیسترکتومی: در موارد شدید ممکن است رحم برداشته شود.
- تقویت عضلات و رباط‌های لگن با استفاده از مش‌های جراحی: برای حمایت بیشتر.
پیشگیری از افتادگی رحم
همیشه پیشگیری بهتر است از درمان است. بنابراین بهتر است با کمی مطالعه در مورد علائم و روش‌های درمان افتادگی رحم و انجام کارهای ساده زیر از بروز این عارضه جلوگیری کنید:
- انجام تمرینات کف لگن به صورت منظم
- حفظ وزن سالم بدن
- خودداری از بلند کردن اجسام سنگین
- درمان سریع یبوست و سرفه‌های مزمن
- مراقبت‌های مناسب در دوران بارداری و زایمان
نتیجه‌گیری
افتادگی رحم مشکلی است که با شناخت عوامل خطر و توجه به سبک زندگی سالم می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد یا شدت آن را کاهش داد. در صورت بروز علائم، مراجعه به پزشک متخصص زنان و زایمان برای تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است. درمان‌های متنوعی از جمله تمرینات ورزشی، دستگاه‌های نگهدارنده و جراحی وجود دارند که بسته به شدت مشکل انتخاب می‌شوند و می‌توانند کیفیت زندگی زنان را بهبود بخشند.